Vaccinatie tegen Dengue (knokkelkoorts): Wat zijn de mogelijkheden?

Dengue, ook wel knokkelkoorts genoemd, is een tropische virusziekte die wordt overgedragen door muggen. De ziekte komt vooral voor in (sub)tropische gebieden zoals Zuidoost-Azië, Latijns-Amerika, Afrika en delen van Oceanië. Wereldwijd worden jaarlijks naar schatting 100 tot 400 miljoen mensen geïnfecteerd. Het verspreidingsgebied van de mug breidt zich steeds verder uit.

Oorzaak en overdracht

Dengue wordt veroorzaakt door het denguevirus, waarvan vier varianten (serotypes) bestaan: DENV-1, DENV-2, DENV-3 en DENV-4. Het virus wordt overgedragen door de Aedes-mug, met name de Aedes aegypti, die vooral overdag actief is. Deze mug plant zich voort in stilstaand water. Wanneer een mug een besmet persoon steekt, raakt zij geïnfecteerd. Bij een volgende steek kan ze het virus overbrengen op een ander persoon. Je kunt dengue dus niet van mens op mens krijgen; de mug is noodzakelijk voor de overdracht.

Vaccinatie

Hoewel er geen specifieke behandeling bestaat voor dengue, is er wel een vaccin beschikbaar dat bescherming biedt tegen de ziekte. De ontwikkeling van een effectief denguevaccin is complex, omdat het virus vier verschillende serotypes heeft. Een vaccin moet idealiter bescherming bieden tegen alle vier om ernstige ziekte bij herinfectie te voorkomen.

Dengvaxia (CYD-TDV) Het eerste en bekendste denguevaccin is Dengvaxia, ontwikkeld door Sanofi Pasteur. Dit vaccin is goedgekeurd in meer dan 20 landen, waaronder enkele landen in Azië en Latijns-Amerika.

Belangrijke kenmerken van Dengvaxia:

• Het is bedoeld voor personen van 6 tot 45 jaar (in sommige landen tot 60 jaar).
• Het wordt toegediend in drie doses over een periode van 12 maanden.
• Het wordt alleen aanbevolen voor mensen die al eerder dengue hebben gehad.

Waarom? Omdat onderzoek heeft aangetoond dat mensen die nog niet eerder geïnfecteerd zijn, na vaccinatie een verhoogd risico kunnen hebben op ernstige dengue bij een latere infectie. Daarom wordt voorafgaand aan vaccinatie vaak een bloedtest gedaan om te bepalen of iemand eerder met dengue besmet is geweest.

Qdenga (TAK-003) Een nieuw en veelbelovend vaccin is Qdenga, ontwikkeld door Takeda. Het werd goedgekeurd in de EU in 2022 en biedt een alternatief voor Dengvaxia.

Voordelen van Qdenga:

• Het kan worden gegeven aan mensen met én zonder eerdere dengue-infectie.
• Het wordt toegediend in twee doses met drie maanden tussenruimte.
• Het biedt bescherming tegen alle vier de serotypes.

Qdenga wordt momenteel vooral aangeboden in landen waar dengue veel voorkomt of voor reizigers naar risicogebieden. In sommige landen is het ook beschikbaar op eigen kosten.

Voor wie is vaccinatie zinvol?

Inwoners van endemische gebieden met hoge besmettingsrisico’s, vooral kinderen. Reizigers naar gebieden met veel dengue (zoals delen van Azië, Afrika, Zuid-Amerika), vooral bij langdurig verblijf of als er sprake is van eerdere dengue-infectie. Voor reizigers uit Europa is het vaccin meestal niet standaard aanbevolen, tenzij er een verhoogd risico is of eerdere dengue-infectie is vastgesteld. Overleg hierover met een gespecialiseerde reiskliniek of GGD.

Conclusie

Vaccinatie tegen dengue is mogelijk, maar nog niet breed toepasbaar zoals bij bijvoorbeeld hepatitis of gele koorts. Het is vooral relevant voor mensen in risicogebieden of met een dengueverleden. Voor de meeste reizigers blijft preventie via muggenwering de eerste en belangrijkste verdedigingslijn tegen deze tropische ziekte.