Op reis zonder zorgen: zo bescherm je je tegen teken

Als je op reis gaat, denk je vaak aan vaccinaties tegen ziekten zoals hepatitis A, gele koorts of buiktyfus. Maar wat veel reizigers vergeten, is dat ook teken een gezondheidsrisico vormen, vooral in bepaalde gebieden. Teken kunnen ziektes overbrengen die ernstig kunnen verlopen, en in sommige gevallen is vaccinatie tegen deze ziektes mogelijk én verstandig.

Wat zijn teken en waarom zijn ze gevaarlijk?

Teken zijn kleine spinachtige beestjes die zich vastbijten in de huid van mensen en dieren om bloed te zuigen. Daarbij kunnen ze ziekteverwekkers overdragen. In Europa en Azië zijn de belangrijkste ziekten die door teken worden verspreid de ziekte van Lyme en tekenencefalitis (TBE, tekenbeet-encefalitis). In andere delen van de wereld kunnen teken ook andere infecties zoals rickettsiose, babesiose en ehrlichiose overbrengen.

De ziekte van Lyme komt vooral voor in bosrijke gebieden in Europa, Noord-Amerika en delen van Azië. Deze bacteriële infectie kan leiden tot gewrichtsklachten, zenuwproblemen en hartproblemen als ze niet op tijd wordt behandeld. Tekenencefalitis komt vooral voor in Centraal- en Oost-Europa, Scandinavië en delen van Rusland en Azië. Dit is een virusinfectie van de hersenen en hersenvliezen waarvoor geen specifieke behandeling bestaat, maar wél een vaccin.

Hoe bescherm je jezelf tegen teken?

De belangrijkste maatregel tegen tekenbeten is het vermijden van contact met teken. Dit doe je door:

• Dichte kleding te dragen (lange broek, sokken over de broekspijpen, lange mouwen). Een tekenwerend middel met DEET op onbedekte huid te gebruiken.
• Na een wandeling of activiteit in de natuur je lichaam goed te controleren op teken.
• Een tekenpincet mee te nemen op reis om een teek snel en correct te verwijderen.

Hoe sneller je een teek verwijdert, hoe kleiner de kans op besmetting met de ziekte van Lyme.

Wanneer is vaccinatie nodig?

Voor de ziekte van Lyme bestaat geen vaccin, dus daar zijn alleen beschermende maatregelen belangrijk. Voor tekenencefalitis (TBE) is wél een effectief vaccin beschikbaar. Vaccinatie wordt vooral aangeraden als je:

• Naar risicogebieden reist, zoals Oostenrijk, Duitsland, Zwitserland, Slovenië, Tsjechië, Polen, Scandinavië of delen van Rusland.
• Veel in de natuur verblijft, bijvoorbeeld bij kamperen, wandelen of mountainbiken.
• Langer dan een paar weken in een risicogebied verblijft, zeker als je met kinderen reist.

De vaccinatie bestaat uit een serie van drie prikken, waarbij de eerste twee een basisbescherming geven en de derde zorgt voor een langdurige bescherming (tot 3-5 jaar). Begin daarom op tijd met vaccineren, liefst enkele maanden voor vertrek. Voor een kort verblijf kan soms een versnelde vaccinatieschema worden gebruikt.

Naast reizigers zijn er ook bepaalde beroepsgroepen voor wie vaccinatie tegen tekenencefalitis sterk wordt aanbevolen. Denk hierbij aan mensen die in risicogebieden werken en door hun beroep veel in aanraking komen met teken. Voorbeelden zijn boswachters, houthakkers, jagers, bontwerkers en soms ook laboratoriummedewerkers die met teken of tekenvirussen werken. Zij lopen een verhoogd risico op besmetting, omdat ze langdurig en intensief in de natuur actief zijn.

Advies voor reizigers

Laat je ruim op tijd voor je reis informeren door een gespecialiseerde reizigerskliniek of huisarts. Zij kunnen beoordelen of vaccinatie tegen tekenencefalitis nodig is en adviseren over andere vaccins of malariaprofylaxe. Vergeet ook niet je kinderen te beschermen; zij lopen vaak extra risico omdat ze veel op de grond spelen.

Conclusie

Het is belangrijk om je vooraf goed te informeren over de gebieden waar tekenencefalitis voorkomt. Er zijn verschillen in de indicatie voor vaccinatie tussen Aziatische en Europese gebieden. In Europa gaat het vooral om Centraal- en Oost-Europa en Scandinavië, terwijl in Azië vooral delen van Rusland, China en Japan risicogebieden zijn. Op websites van gezondheidsinstanties vind je vaak een landenlijst en een kaart waarop de endemische gebieden duidelijk zijn aangegeven. Controleer die informatie goed voordat je vertrekt, zodat je weet of vaccinatie voor jouw reis of werkzaamheden nodig is.

Samengevat: teken kunnen vervelende en soms ernstige ziektes overbrengen. Bescherming begint met goede kleding, controle en een tekenpincet, maar in risicogebieden kan vaccinatie tegen tekenencefalitis een waardevolle extra maatregel zijn. Zo ga je goed voorbereid op reis en kun je onbezorgd genieten van je vakantie.